Yuval Noah Harari: Durdurulamayan İnsanlık

Yuval Noah Harari yazdığı kitaplarda, çeşitli disiplinleri bir araya getirerek insanlığa bütüncül bakmamızı ister. Bu yüzden Tarih, Felsefe, Sosyoloji, Paleontoloji, Biyoloji derken eklektik bu tarzını edebiyatla buluşturur.

Homo Sapiens, Homo Deus ve 21. yy için 21 Ders kitaplarında hedef kitlesi yetişkinlerdir. Hatta bu yetişkinlerin okuyucu olarak biraz bilim dilinden anlamaları, biraz da çeşitli disiplinlere ilgi duymaları gerekir. Ancak bu şekilde Yuval Noah Harari kitapları okuyucu için okunaklı ve anlaşılır olur.

Son kitabı Durdurulamayan İnsanlık’da ise yine farklı disiplinler bir aradadır. Fakat bu sefer hedef kitle gençlerdir. Bu sefer daha renkli, daha çok çizimli ve daha kolay okunur bir kitap var önümüzde. Bu değişiklik, Yuval Noah Harari ‘nin hedefleriyle örtüşür. Çünkü akademisyen yazarın asıl amacı insanlığın geniş ve detaylı tarihini dünya üzerindeki herkese ulaştırmaktır.

Öncelikle yazarı tanıyalım sonra detaylı incelememize gidelim.

İyi okumalar.

Yazar Hakkında

1976 doğumlu İsrail kökenli yazar aynı zamanda Kudüs İbrani Üniversitesi Tarih Bölümü’nde profesördür. Ülkemizde yayınlanan popüler bilim kitapları Homo Sapiens (2014), Homo Deus (2016) ve 21. yy için 21 Ders (2018) ile tanınır.

Oysa bu kitapların dışında dilimize henüz çevrilmeyen dört kitabı daha bulunur. Ödüllü kitaplarıyla dünya çapında bir başarı kazanır. Adını ve kitaplarının alışılmamış konseptini kısa sürede herkese duyurur.

Silah mühendisi baba ve büro yönetici olan annesiyle İsrail’de çocukluğunu geçirir. Yuval Noah Harari üstün bir çocuktur. Nitekim bu, 3 yaşında okuma yazma öğrenmesinden bellidir. Ayrıca 8 yaşından itibaren entelektüel yetenekli öğrenci olarak özel bir sınıfta okuması da buna dahildir.

Kudüs İbrani Üniversitesi’nde Tarih ve Uluslararası İlişkiler okur. Sonrasında Oxford’da Vipassana meditasyonuna başlamasıyla hayatında bir şeyler değişmeye başlar. Bu meditasyon çeşidinde her gün iki saat pratik yapar. Bunun yanında her yıl 30 gün sosyal medya ve kitap orucu da bu meditasyona dahildir.

Tarih ve mistisizm ile yoğurduğu düşünsel ve ruhsal hayatının izlerini kitaplarında görmek mümkündür. Popüler bilim kitapları akademik birikimini cömertçe sunduğu kaynaklardır. Bunun yanında yazdığı bu kitaplar, bize insanlık ile ilgili büyük resmi gösterme misyonunu da taşır.

Kitap Hakkında

Kitabın çizim ve renk ağırlıklı okunaklı dizgisinin arkasında sağlam bir ekip var. Bu emek çizelge ve haritalarda kendini açıkça gösterir. Kitabın bölümleri ise şu şekilde:

• Zaman Çizelgesi
• İnsanların Amacı Nedir
• Bölüm 1: İnsanlar Hayvandır
• Bölüm 2: Sapiensin Süper Gücü
• Bölüm 3: Atalarımız Nasıl Yaşadı?
• Bölüm 4: Tüm Hayvanlar Nereye Kayboldu
• Dünya Haritası

Zaman çizelgesi ve Dünya haritası görselleri oldukça özet ve aynı zamanda açıklayıcı olmasının yanında insanlığa ve tarihine genel ama bir o kadar derin bir anlatı sunuyor.

Bölüm 1’de ilk insanların hayatları konusunda tahminler yer alıyor. Akademik alışkanlıkla araştırma ürünü ve bilimsel destekli bu araştırma kitabı, bu yüzyıla dek bulunanlarla genel bir fotoğraf çekiyor. Buna göre vahşi hayvanlardan kaçarak yaşamaya çalışan ilk insanların protein tabanlı beslenmeye geçme aşaması anlatılıyor.

Atalarımızın anılarına odaklanıyor bu kısım. Ateşi bulması, onu izleyerek anlamaya çalışması, pişmiş yiyecek tüketme ve sonunda ateşin hakimi haline gelen türümüzün tarihi nasıl eğip bükmeye çalıştığına değiniliyor. Farklı insan türlerinin zamanla tarihten silinmesi konusu da ilgi çekici. Homo Sapiens türünün adım adım dünyayı fethetmesini okudukça gurur ve hayal kırıklığı birbirine karışıyor, şaşkınlığımız büyüyor.

Kitabın Devamı

Bölüm 2’de ise Homo Sapiens türünün Dünyayı ele geçirme hikayesi anlatılıyor. Bunu başaran Homo Sapiens’in kol gücü değil de kolektif hareket edebilme becerisi olduğunu okuyoruz. Birlikten kuvvet doğar prensibiyle teşkilatlanan ve bunu yaparken acımasızlığından milim şaşmayan türümüzün tarihi buna dayanıyor.

Birlik olabilen bu türü diğer canlılardan ayıran en mühim bir başka gösterge ise Homo Sapiens’in hikayeler yazıp bunlara gene hep birlikte inanmalarıdır.

Bölüm 3′ de Yuval Noah Harari atalarımızın yemek dinamiklerini nasıl bu zamana taşıdığımızı izah ediyor. Mağara adamı bellediğimiz atalarımızın aslında evler yapıp mini köyler oluşturduğu gerçeği üzerinde duruyor.

Eski zamanlardan bu zamanlara kalan mağara resimlerinin, dişlerle bezeli kemerlerinin ve kültür kültlerini anlatıyor. Atalarımızın yaşam tarzları ve günümüz standartları ile karşılaştırmasına da yer veriliyor. Ayrıca animist etkilerin antik hayata etkisini görmek de mümkün.

Bölüm 4 ‘de ise animist etkilerin eski çağlara yön vermesinin yanında nesli tükenen hayvanlara aslında ne olmuş onu okuyoruz. Homo Spiens’in göç yollarını izledikçe kaybolup giden hayvanların kaderine çok net tanık oluyoruz. Aslında tek tek yok ettiğimiz hayvanlardan daha da zararlı bir hayvan türü olarak parmaklar Homo Sapiens’i gösteriyor, fark ediyoruz.

İnsanlığın Tarihi

Kitabın hap gibi bilgileri kısaltıp okunaklı hale getirilen içeriği aslında epeyce dolu. Tüm bu bilgilerin bilimselliğinin olması ve son dönem araştırmalardan derlenmesi kitabın kalitesini gösteriyor. Ama bunun yanında sürekli değişen bilimsel gelişmelerin popüler bilim kitapları üzerinde yarattığı bir gerginlik de söz konusu.

Kitap çağına hitap ediyor. Bu vakte dek yapılanları önümüze seriyor. Ama zaman geçiyor. Yeni insan türlerinin keşfi ve yeni buluntular tarihi değiştirmeye devam ediyor. Öngörüler ve bilimle çevrili bu alan bize büyük resimden görmeyi vaat ediyor. Büyük resmi görmek insanı bütüncül algılamak için önemli.

Tek taraflı bir bilim ve ya bakış açısına insanlığı sığdıramayız. Yuval Noah Harari nin en iyi yaptığı şey bu: bilim okumasını eklektik ele almak ve herkesin okuyabileceği bir şekle sokmak. Nitekim gençler için kaleme aldığı bu eser ile hedefi on ikiden vuruyor.

Kitapta genel olarak bilim yayınlarını takip eden okuyucularını pek şaşırtmıyor. Çünkü aslında büyük bilinmezlikler içeren bir içerik bizi beklemiyor. Ama insanlık tarihindeki bazı kavşakları ve yepyeni bulguları sunması açısından oldukça faydalı.

Örneğin insanlığın en başında vejetaryen olmasının sebepleri oldukça iri cüsseli canlıların etçil olması olabilir. Vahşi hayvanlardan kaçan insanların bu etçillerin besinlerini çalması olası değil. Bu yüzden kalan kemikler arasında gezinirken kemiği taşla kırıp iliği keşfediyor. İliğe ulaşamayan iri cüsselilerden onları ayıran, ince kaslarıyla eşya kullanma becerisi oluyor.

Diğer konu insanlığın tatlıya olan düşkünlüğünün tarihi açıklaması. Eski insanlar ne zaman incir bahçesine ve ya bala ulaşsa diğer gün gittiğinde hiçbirini yerinde bulamıyordu. Doğadaki rekabet insanlık adına adil değildi.

Hem hayatının hem de yemeğinin peşine düşen insanlara kalan en hızlı çözüm gördükleri yerde ne kadar tatlı varsa tüketmekti. Çünkü tatlı hem enerji veriyor hem de keyifle yeniyordu. Bugün doğada insan adına rekabet yok ama tatlı ile ilgili kaygımız olduğu gibi duruyor.

Tarihin Seyri Değişir

Kitaptaki başka ilgi çekici konu, insan türlerinin zamanla yok olması gerçeğidir. İnsan türlerinin zamana yenik düşmesi şu anda hayatta kalan tek tür olan Homo Sapiens’in gene birlikte hareket etmesiyle ilgilidir. Dünya üzerinde hiç bir türün bunu başaramadığını hesaba katarsak rekabetçi ve hırslı türümüzün dünyaya şekil vermesini açıklayabiliriz.

Oldukça hırçın ve saldırgan bir politika izleyen insanlar, dünyaya şekil vermekle kalmamış pek çok türü de tüketmiştir. Bu türler sadece hayvan ve bitki türleri değil başka insan türlerini de kapsar. Bu trajikomiktir. Çünkü insan kendine bile acımayan bir tür olarak rekabetçi anlayışının bedellerini kendi yuvası olan dünyayı tehlikeye atmakta tereddüt etmemiştir.

Yuval Noah Harari kitabın sonunda Homo Sapiens’in süper gücüne değiniyor. Bu güç ne teknolojiyi yaratmak ne de insanın doğaya hükmetmesi aslında. Madem birlikte güçlenen bir kominitedir insan, dünya ve kendi için yapacağı en iyi şey, birlikte olabilme gücünü faydacı bir anlayışa yaymaktır. Bunun için gençlere tavsiyesi, dünyanın iyiliği için bir araya gelmek.

Son dönem aktivist hareketleri buna örnek verir yazar. Bu anlamda dünyayı korumak ve farkındalık yaratmak için bir araya gelmeyi önerir. Bu kıymetli fikrin insanlığın asıl gücü olduğuna bizi de ikna eder. Böylece kitabı eline alan her okuyucu sadece bilgi almaz; sorumluluk alma yollarını da öğrenir. Böylece insanlık için çizilen asıl resim büyür ve sadece bilimsel ve açıklayıcı kılıftan çıkar ve katılımcı tarafa geçer.

Son Olarak

İşte bir kitabın okuyucuya sunacağı en kıymetli şey salt bilgi değil, o bilgiyle değişen hayatlardır. Yuval Noah Harari bu anlamda farkındalığa ve katılıma davet ettiği okuyucu ile insanlık tarihini yeniden inşa etmeyi önerir.

Hikayeler uydurmayı ve bunlara inanmayı seven insanlık için yeni hikayeler yazmak lazım. Türümüzün en önemli özelliklerin biri olan hikayelerin hayatımızı değiştirdiği gerçeğini unutmamak gerekir. Kolektif işlerin ve zihnin tüm tarihimizi etkileyeceğini biliyoruz. Sizce biz insanlığa nasıl bir hikaye lazım?