Rutin ve İnsan Psikolojisine Etkisi
Rutin, aslında hemen hemen herkesin sahip olduğu alışkanlıklar bütünüdür. Sözlük anlamı ise “alışılagelmiş düzen içinde yapılan” dır.
Her ne kadar son zamanlarda “sabah rutini”, “cilt bakım rutini” gibi kalıpları daha fazla duysak da bu terim hayatımıza yeni girmiş bir kelime değildir. Bu yazıda rutin oluşturmayı ve rutin oluşturmanın insan psikolojisine olan etkisini inceleyeceğiz.
Belirlenen rutinler belli bir süre yapıldığında alışkanlıkların oluşmasına temel hazırlar. Ancak aynı zamanda duygu durum değişikliklerini de kontrol eder. Bu da kişiliğin büyük bir parçasını oluşturur.
İnternette mutlaka şöyle başlıklara rastlamışsınızdır: Bill Gates’in Sabah Rutini, Başarılı İnsanların Günlük Rutinleri… Bunun sebebi tarihte ve günümüzde başarılı olan birçok insanın hayatlarında belli rutinlere sahip olmasıdır. Örneğin, Microsoft’un kurucusu Bill Gates her sabah koşu bandında 1 saat koşarak güne başlıyor, ardından gündemi takip ediyor. Sonrasında ise gün içinde yapması gerekenlerin listesini hazırlıyor.
Yapılan araştırmalarda özellikle güne iyi başlayan kişilerin günün devamında da iyi geçirme eğilimlerinin yüksek olduğu görülmüştür. Çünkü güne iyi başlamak kişilerin günü verimli kullanabilmelerine olanak sağlar. Bu yüzden belirli bir rutin sahibi olmak kişiye güne başlamada ve devam ettirmede motivasyon sağlayabilir.
Ancak şunu söylemeden de geçmemek gerek, rutin sahibi olmak mutlu olmak demek değildir. Elde zaten var olan zamanın veya sağlığın daha verimli halde kullanılması insana mutluluk verir. Yani her gün aynı saatte sağlıksız atıştırmalık tüketmek bir günlük rutin değildir.
Rutin Nasıl Oluşturulur?
Araştırmalara göre rutin sahibi olmak hem fiziksel bakım için hem de ruh sağlığı için oldukça büyük bir öneme sahip. Çünkü zihin gün içinde neler yapması gerektiğini biliyorsa karar vermeye ihtiyaç duymadığı için bu stres ortadan kalkıyor.
Bir rutin sahibi olmadığımızda beynimiz sabah uyandığında ne yapması gerektiğini bilmiyor; toplantı var mı, duş almam gerekir mi, bu gün bitirmem gereken bir iş var mı gibi… Bu da ister istemez beynimizde bir kaosa sebep oluyor ve vücut stres hormonları salgılamaya başlıyor. Ancak düzenli bir rutine sahip vücut psikolojik olarak kişiyi güvende hissettirir ve ani duygu değişimlerini stabilize eder.
21 Gün Kuralı
Genelde bir rutini alışkanlığa çevirebilmek için 21 güne ihtiyaç olduğu söylenir. Başlangıçta düzene sokması zor olan rutinler bir süre sonra alışkanlık haline döneceği için tekrarlanması için motivasyona ihtiyaç duymayacaktır.
Bu yüzden rutin oluştururken bir süre gayret ve sabır göstermek önemlidir. Ancak sonrasında bu rutinleri vücut otomatik hale getireceği için tekrar motivasyon istemeyecektir. Bu da kişinin hayatı üzerindeki kontrol isteğini de düzene sokmuş olacak.
Rutinler sabah, gündüz ve gece olmak üzere bölünebilir. Örneğin sabah için güzel bir kahvaltı yapmak, kahve içerek müzik dinlemek iyi bir rutin olabilir. Gündüz ise genelde yapılması gereken işler için ayrılır. Gece ise cilt bakımı, kitap okuma gibi aktivitelere ayrılabilir.
Bunlar sadece bir örnek, çünkü her rutinin kişiden kişiye değişeceğini unutmamak gerekir. Ayrıca hangi rutinin kime ne kadar iyi geleceğini kimse bilemez. Kişi rutinlerini deneyerek, neyin ona nasıl geldiğini bilerek oluşturmalıdır.
Yazımın en başında da söylediğim gibi aslında hemen hemen herkesin hayatında rutinleri vardır. Ama biz bunları rutin diye adlandırmamış olabiliyoruz. Örneğin kahve içerken sevdiğiniz bir programı izlemek, temizlik yaparken müzik dinlemek gibi şeyler rutin gibi gelmese de bunları günlük olarak belli zamanlarda yaptığınızda günlük bir rutine sahip olmuş oluyorsunuz.
Rutin ve Uyku
Sağlıklı rutin sahibi kişilerin uyku saatlerinde de düzen oluşur. Çünkü gün içinde yapılması gerekenleri yapmış olan kişi uyumak için yatağa girdiğinde daha az şey düşünerek uykuya dalar. Uykuya zamanında dalmak ve yeterince uyumak ertesi gün için iyi bir yatırımdır.
Uyku iki gün arasında bir hazırlık süreci gibidir. Vücudun ertesi gün için enerji toplamasını sağlar. Özellikle REM uyku saatlerini düzene sokan kişi beynini de toparlayarak uyanmış olur. İyi bir REM uykusu da ertesi gün mutlu uyanmak demektir. Ayrıca uyumadan önce elektronik cihazlardan uzak durarak vücudu uykuya hazırlamak oldukça önemli bir adım olabilir.
Her ne kadar herkesin bildiği bir aktivite gibi dursa da fiziksel temizlik de rutinler için önemlidir. Özellikle sabahları yüz yıkamak, diş fırçalamak gibi temizlik rutinleri kişinin uykulu ruh halinden ayılmasına yardımcı olur.
Aslında çoğumuz yoğun iş veya okul hayatında fiziksel aktiviteye vakit ayırmakta zorlanıyoruz. Ancak uzun sürelerden ziyade çok kısa süreler bile vücudun fiziksel olarak rahatlaması ve stresini atması için oldukça önemli. Pilates, meditasyon ve yoga gibi aktiviteler ise hem ruhsal hem de fiziksel olarak rahatlama sağlar. Ayrıca vücut sağlığı için de oldukça önemlidir.
Yukarıdakiler vücut sağlığımız için de önemli rutinlerdi aslında. Ama tüm bunların planlamasını yapmak da burada çok önemli. Plan yapmak ve bunlara uymak kişinin hayatını daha da düzene sokar. Ayrıca sorumluluklarını da düzenlemesine yardımcı olur. Bu yüzden plan yapmak da bir rutinin bir parçasıdır.
Farklı Rutinler
Kişisel rutinlerden az çok bahsettik. Bunların dışında farklı rutinler de mevcut. Örneğin ilişki rutinleri, aile rutinleri veya kişisel gelişim ve kariyer rutinleri gibi. Örneğin partnerinizle işten geldiğinizde neler yaptığınızı düşünün. Her gün beraber bir bölüm dizi izlemek, kahve eşliğinde o gün hakkında sohbet etmek de bir rutindir. Bunun gibi rutinlere sahip olmak da ilişkiyi besler.
Aile rutinleri ise aile bağlarını kuvvetlendirmek ve birlikte geçirilen vaktin kıymetini bilmek için oldukça mühim. Örneğin birlikte telefonlardan uzak durarak yenilen bir yemek güzel bir aile rutini olabilir. Haftanın bir gününü ailenize ayırmak, akşamları aileden biriyle yürüyüş yapmak da örnek olarak verilebilir.
Kişisel gelişim veya kariyer rutinlerine gelecek olursak, hepimiz her gün yeni bir bilginin doğduğu bir dünyada yaşıyoruz. Dolayısıyla dünyadaki haberlere ve gelişmelere güncel kalmak da oldukça önemli. Günün belli bir saatini gündemi takip etmek ve bilgi sahibi olmak için değerlendirebilirsiniz. Ya da mesleğinizle ilgili yeni bir makale veya dergi okumak da bir rutindir.
Kişi dürüst bir şekilde dönüp kendi içine baktığında, aslında istediğini sandığı şeylerin ne kadar rutin olduğunu (cuma günü balık tutmak gibi) ya da istediği şeyleri aslında istemesi gerektiğini düşündüğünü (işinde başarılı olmak gibi) fark etmez mi? İstemek istediği şeyler değil midir bunlar?
Kendini Arayan İnsan, Rollo May
Rutin ve Psikoloji
İnsan psikolojisi günden güne değiştiği gibi gün içinde de dalgalanmalar yaşayabilir. Bu yüzden kişilerin ruhsal dengesini kontrol altına alabilmesi için sahip olduğu rutinlerin önemi büyüktür. Çünkü kişi kendi hayatı üzerinde kontrolünün olduğunu hisseder.
Kontrol sahibi olmak da kişide stres seviyesini azaltır. Ayrıca ruh halinin dengesini sağlayabilen kişi depresyon belirtilerini de aza indirebilir. Hayat düzeni ve odaklanacak şeyi olmayan insanlar yapacakları ve yapması gereken şeylere daha fazla kafa yorarlar. Bu da zaten var olan streslerini daha da arttırır.
Çok iyi bir hayat rutininizin olması fiziksel veya psikolojik hiçbir sağlık sorununuzun olmaması gerektiği anlamına gelmez. Rutinler günlük hayatın stresini biraz olsun azaltmaya ve ruhunuzu dinlendirmeye yardımcı olur. Ancak başlı başına tüm hayatı kontrol altına alabilecek bir sihirli değnek değildir. Sağlıklı beslenmek, kişilik, yaşanılan kültür ve çevre gibi diğer faktörlerin de önemi oldukça büyüktür.
Elbette günlük planlar değişir, hayat hep planladığımız gibi gitmeyebilir.
Bazen çok iyi başladığımız günü kötü bir haber aldığımız için durgun, bazen kötü başladığımız bir günü iyi bir haber alarak harika bir hale getirebiliriz. Rutin demek hayata katı kurallar koymak demek değildir.
Eğer vücudunuz bazen tüm gün uzanıp yatmak istiyorsa bunu da yapmak gerekir. Unutmayın ki her gün mutlu olmak veya her günü harika verimli geçirmek zorunda hissetmek bir rutin değildir. Vücudunuzun neyi istediğini ve o gün size neyin iyi geleceğini bilmek ve bunu karşılamak bazen çok verimli geçirilen bir günden bile iyi gelebilir.
Her konuda olduğu gibi elbette rutinle ilgili de karşı görüşler mevcut. Rutinin insan hayatını monotonlaştırdığı ile ilgili bazı görüşler var. Ayrıca insanların bazı rutinleri hiçbir fayda sağlamamasına rağmen devam ettirmeye çalışması da farklı bir bakış açısı.
Burada bu yüzden iyi bir rutine karar vermek devamlılık açısından da önemli bir konu. Yani faydası olmadığı halde bir şeyi rutine zorlamak asıl yapılması gereken şeylere vakit kalmamasına sebep olabilir. Ancak yine de aslında totale bakıldığında olumlu yanlarının daha ağır bastığını söylemek mümkün.
Kaynakça
Bilir, A. K. (2022). Kişisel Gelişim İçin 5 Kitap Önerisi. Kazan Kültür. https://kazankultur.com/kisisel-gelisim-icin-5-kitap-onerisi/
Bill Gates – Vikipedi. (2004, December 31). https://tr.wikipedia.org/wiki/Bill_Gates
Wikimedia projelerine katkıda bulunanlar. (2008). Stres. Vikipedi. https://tr.wikipedia.org/wiki/Stres
Wikimedia projelerine katkıda bulunanlar. (2020). Uyku döngüsü. Vikipedi. https://tr.wikipedia.org/wiki/Uyku_d%C3%B6ng%C3%BCs%C3%BC
