Renklerin Anlamları: Psikolojik Bakış ve Kromoterapi

“Renklerin Anlamları” üzerine konuştuğumuz yazımız sizlerle…

Renklerin içinde yüzdüğümüz bir hayatımız var ve bu renk havuzunun bize etkileri hem fizyolojik ve hem de psikolojik yönden kaçınılmaz. Duvarları simsiyah olan bir odada uzun süre oturduğunuzda hissettiklerinizi ve renkli bir koridorda hissettiklerinizi karşılaştırın. Hangisinde olmayı daha çok tercih edersiniz? Yazımın devamında bu renklerin spesifik etkilerini ve bu etkilerin psikolojide nasıl fayda sağladığını inceleyeceğim. Oldukça renkli bir yazı sizleri bekliyor.

Şimdi biraz düşünelim… Evinizin duvarları ne renk, en çok hangi rengi giymeyi seversiniz? Bu sorulara verdiğiniz cevaplar sizin belki de etrafınıza farkında olmadan ilettiğiniz mesajları ya da kendi kişiliğinizden bazı ipuçlarını içerir. Bu sayede taşıdığımız renkler etrafımızdaki insanlarla olan iletişimlerimizi etkiler ya da renkler vücudumuzda istemsiz fizyolojik tepkilere sebep olur. Örneğin, yapılan araştırmalara göre bazı renkler kan basıncını veya kalp atışını arttırmaktadır.

Tıpkı insanların olduğu gibi renklerin de psikolojik etkileri ve enerjileri var aslında. Bu yüzden reklam şirketleri, markalar ve mimarlar renklerin insan psikolojisi üzerine olan etkilerinden faydalanırlar. Böylece rengin müşterinin mekanda kalma süresine olan etkisini veya iştahına olan etkisini ölçmeye çalışırlar.

Çoğunlukla markaların kullandığı renkler zamanla marka kimliği ile eşleşir ve yakınlık hissi vermeye başlar. Renkler hislerimizi uyandırır. Örneğin; bazıları heyecan ve enerji verirken bazı renkler ciddiyet, sakinlik veya dinginlik verir. Bu hisler kişilerin içinde yaşadığı kültürle beraber zihindeki anılara yerleşen renkler ile kişiden kişiye farklılık gösterebilmekte. Böylece renkleri zihnimizde yorumlama şeklimize “renk algısı” deriz.

Kültürel ve Temel Nedenler

Renkler bazen farklı kültürler tarafından farklı algılanır. Çünkü bazı kültürde renklere farklı anlamlar yüklenmiştir. Örneğin, kırmızı çoğu ülkede aşkın ve romantizmin simgesi olup sevgililer gününde sıkça kullanılsa da Suudi Arabistan’da hediye dükkanlarında veya çiçekçilerde kullanılması yasaklanmıştır. Çünkü insanları yasa dışı veya ahlak dışı ilişkilere teşvik ettiği düşünülmekte. Ayrıca Çin’de de kırmızı, kan rengini ve yaşamı ifade ettiğinden evlenme merasimlerinde gelin ve damadın kıyafetlerinde oldukça kullanılmakta.

Diğer yandan küçükken kız çocuklarına giydirilen renkler pembe veya mor iken erkek çocuklarına genelde mavi ve siyah giydiriliyor. Çünkü özellikle bebeğin cinsiyetinin öğrenildiği hamilelik sürecinden itibaren cinsiyetine özgü varsayılan renklerle donatılmaya başlanır. Bu durumun cinsiyetçilik üzerinde etkileri yetişkinlikte de devam eder. Yukarıdaki görsel bir cinsiyet partisi afişinden… Gördüğünüz gibi afişe “girl or boy” yazılmamış. Onun yerinde kız oluşunu pembe renk ile erkek oluşunu mavi renk ile adlandırmışlar.

Renklerin Anlamları

Renklerin anlamları başlığı altında ilk olarak beyaz renge göz atalım. Saflık, temizlik veya ferahlık dendiğinde çoğumuzun aklına beyaz renk gelir. Bu yüzden temizlik ürünlerinin reklamlarında ve ilaç sektöründe beyaz renk ağırlıklı olarak kullanılmakta. Ayrıca asalet, zariflik ve soğukkanlılığı çağrıştırdığından bazı soğuk ortamlarda (toplantı odaları gibi) tercih ediliyor. Çünkü beyaz renk kullanımı; sakinleştirici, uyarısız, ferah bir ortam yaratır.

Siyah

Siyah iş ortamında gücü ve statüyü ifade ederken, günlük hayatımızda ise bazen yas ortamını çağrıştırabilmekte. Bazen de resmiyeti, şıklığı ve klaslığı ifade eder. Bu yüzden araba şirketleri tarafından sıklıkla tercih edilen renkler arasında siyah. Fakat karanlığı, bilinmezliği içerdiğinden kişilerde genellikle depresif ve karamsar bir ruh hali de yaratabiliyor.

Mavi

Renklerin anlamları bizler de birbirinden farklı etkiye yol açıyor. Örneğin, denize baktığında vücudunuzda bir şeylerin yavaşladığını hissettiğiniz oldu mu? Muhtemelen çoğumuz o rahatlatıcıyı etkiyi bir kere yaşamışızdır. Eğer yaşamadıysanız ilk deniz gördüğünüz an şöyle bir sakinleşip izleyin. Çünkü mavi renk rahatlatıcı bir etki sağlar.

Sonsuzluğu ve özgürlüğü yansıtır mavi. Aynı zamanda özellikle satın alma kısmında diğer renklere göre tüketiciyi almaya teşvik eder. Bu yüzden bazı firmaların çalışanlarının kıyafetleri mavidir. Temizlik ve hijyen gibi algılandığından temizlik ürünleri şirketleri tarafından oldukça kullanılmaktadır. Bunlarla beraber, mavinin iştah kestiği yönünde bilgiler de mevcut.

Yeşil

Yeşil… Doğayı yansıtır yeşil ve doğa demek huzur demektir. Aynı zamanda güven ve denge hissettirir. Ancak çok uzun süre yeşil bir ortamda durmak fazla rahatlıktan umursamazlık ve yorgunluk hissi verebilmekte. Renklerin anlamları çeşitlilik gösterdiğinden yeşil renk, aynı zamanda statü ve zenginliği de ifade eder. Bu nedenle kahve şirketleri ve bankalar tarafından kullanılan renkler arasındadır yeşil.

Kırmızı

Kırmızı hepimizin bildiği gibi canlılık ve dinamizm demektir. Muhakkak iştah açıcı bir özelliği olduğunu da duymuşsunuzdur kırmızının. Fark ettiyseniz bazı içecek firmaları ve çikolatalar yoğun oranda kırmızı renk kullanırlar. Bu yüzden de lokantalarda ve marka logolarında sıklıkla tercih ediliyor. Ayrıca azim ve kararlılığı yansıtır kırmızı. Fakat uyarıcı bir renk olduğu için sıklıkla dikkat çekmek için kullanılmakta.

Anlaşıldığı gibi renklerin anlamları gibi her renk kendisi için de farklı anlamları barındırıyor. Mesela kırmızı renk kan rengi olduğundan kişide sağlıkla ilgili çağrışımlar yapabiliyor. Bazı spor ürünleri üreten firmalar bu rengi tercih eder. Bu renk yaşam isteği ve metabolizma hızı ile eşleştirilir ve kişiye bir enerji verir. Sıcak ve pozitif bir renk olduğu için kişiyi harekete geçirip motive edebilmekte. Özgüven eksikliği hissedilen kişilerde kırmızı giymek tavsiye edilebilir.

Elbette ki kırmızının aşka olan etkisini göz ardı etmek mümkün değil. Bunun en güzel örneği sevgililer günüdür. Kırmızı renk cazip ve çekici algısı yaratır.

Sarı

Sarı rengin en önemli özelliği beyinde serotonin salgılanmasına sebep olmasıdır. Bildiğimiz üzere serotonin mutluluk hormonudur. Bu nedenle sarı renk mutluluğun rengidir. Parlak ve çekici bir renktir. Aynı zamanda sarı renk, üretim ve verimliliği etkiler. Bu nedenle mutfakların bazı noktalarında kullanılması önerilmekte. Bunun yanı sıra, özellikle neşe verdiği için kreş veya anaokullarında tercih edilmektedir.

Sarı renk bilgiyi veya bilgeliği de yansıtır. Çünkü genelde beynin sol lobu yani daha çok sözel ve mantıksal zekanın olduğu taraf ile eşleştiğinden “aklın rengi” gibi nitelendirilmekte.

Peki neden taksiler sarıdır? Çünkü sarı renk aynı zamanda geçici bir durumu ifade eder. Taksilere de geçici bir durum için ihtiyacımız vardır. Ya da trafik ışıklarında sarı kırmızıdan yeşile geçişi simgeler. Bu bağlamda restoranlarda veya mağazalarda sarı renk müşteriyi kaçırmamak için tercih edilmez.

Uyarıcı ve dikkat çekici olduğundan sarı renk trafik levhalarında veya yaya geçitlerinde oldukça kullanılan bir renk. Bu açıdan stres ve endişe yaratan bir renk olarak da bilinmekte.

Mor

Mor melankolik bir etki vermesine rağmen itibarı temsil eder. Yapılan araştırmalar bu rengin nevrotik duygulara sebep olduğunu bulmuştur. Özellikle depresyon, melankoli, korku gibi durumlarda tercih edilen bir renk. Morun koyu tonları özellikle bilinçaltında korku ve kaygıya sebep olabilmekte. Bu yüzden depresyona eğilimli kişilerde mor sevgisi fazla görülebilir.

Pembe

Pembe hayal dünyasını, rahatlığı ve sağlıklı görünmeyi yansıtır. Ancak pembe renk ciddiyeti pek temsil etmediğinden çalışma ortamlarında tercih edilmez.

Barbie bebeklerden ve Victroia Secret’tan kaynaklı sürekli genç kalma hissi verebilmekte ve feminen çağrışımlara sebep olur. Özellikle kız çocukları ile ilgili ürünlerde kullanıldığından zaman zaman eleştirilere maruz kalan bir renktir.

Turuncu

Bildiğimiz üzere turuncu, kırmızı ve sarı rengin birleşiminden oluşur. Bu nedenle aslında her iki renkten de izler taşır.

Sarıya benzer şekilde dışa dönüklüğü ve neşeyi temsil eder. Sarı ve kırmızı arasında kalan neşe verici, sıcak bir renktir. Küçük detaylarda kullanıldığında yaratıcılık ve enerji katar. Ancak çok fazla turuncu kullanıldığında sinir sistemi ters etki yaparak daha asosyalliğe de sebep olabilmekte.

Turuncu renk biraz kişilere ulaşılabilirlik hissi verir. Ayrıca bu rengin hakim olduğun restoran veya dükkanlar kişileri kendilerine çekerler. Ayrıca indirim haberlerinde de çoğunlukla turuncu renk kullanıldığını görüyoruz.

Kahverengi

Kahverengi, toprağın rengi olduğundan doğallığın rengi demek de yanlış olmaz ona. Ancak çok uzun süre kahverengiye maruz kalmak bunaltıcı bir etkiye yol açabilmekte. Bu yüzden çok yoğun olarak kullanılmaktansa tamamlayıcı renk olarak kullanılması tercih ediliyor bu rengin.

Örneğin, kahverengi yerlerde uzun süre oturmak istemez kimse. Bu yüzden fast food restoranlarında oldukça fazla kullanılmaktadır. Bunun nedeni insanların hızlıca tüketmeleri ve mekanı yeni müşterilere bırakmalarını sağlamaktır.

Renklerin Anlamları Üzerine Araştırmalar

Klasik koşullanma ile birlikte bazı renkler kişisel deneyimlerimiz ile eşleşebilir. Örneğin kötü anılarınızın olduğu çocukluğunuzdan sarı bir bina düşünün. Klasik koşullanmada bu sarı binanın içinde üzüldüğünüz veya kötü hissettiğiniz anıları tekrar tekrar yaşadığınızdan zamanla beyniniz maddesel kavram ile duygusal-fiziksel durumunuzu eşleştirir. Bu yüzden sarı renk muhtemelen sizin tekrar yaşamak istemediğiniz anıları aklınıza getirecek ya da sizde kötü bir his bırakacak.

Bazı araştırmalar ise renklerin kişilerin savunma ve karar verme mekanizmaları gibi mekanizmalarını etkileyebileceğini söylüyor. Yapılan bir araştırma, sarı renkli plasebo bir hapın mavi renkli plasebo diğer hapa göre daha etkili olduğunu söylüyor. Benzer şekilde, futbol maçlarında kullanılan forma renkleri takıma olan ilgiyi bile etkileyebiliyor.

Renklerle Terapi, Kromoterapi

Günümüzde renklerle şifa yöntemleri olarak nöropsikiyatrist Christian Agrapart tarafından geliştirilen kromoterapi (koloroloji) kullanılır. Kromoterapi renklerin iyileştirici etkilerinden yararlanarak kişiye destek sağlar ve metabolizma hızını etkiler.

Günlük hayatımızda hem iş ortamı hem de ev ortamı farklı renklerle donatılmadığında ve yeterince dışarıda vakit geçirlimediğinde vücut bu renklerin etkisinden mahrum kalabilir. Böyle durumlarda renklerden faydalanmak ruhumuza faydalı olabilmekte.

Bu tedavi yönteminde her rengin farklı bir etkisi ve enerjisi vardır. Örneğin, vücudu canlandırmak için kırmızı, sinirleri uyandırmak için sarı, enerjiyi yükseltmek için turuncu, sakinleştirmek için de mavi tonları kullanılıyor.

Güneş enerjisinin ve renklerin yeterince alınmadığı durumlarda, bazı şarjlı sular, renkli şuruplar ve reiki gibi yöntemlerle vücuda renk enerjisi verilmekte. Çünkü aslında renk dediğimiz şey bir tür elektromanyetik enerjidir. Bu enerji nesnelerden farklı dalga boylarında yansır ve güzümüz tarafından algılanır. Dolayısıyla değişik frekans ve dalga boylarındaki ışıklar vücudun farklı bölgelerine enerji verir.

Renk terapistleri renkleri kullanarak vücut enerjisini değişitirip birçok fiziksel ve ruhsal hastalığa iyi geleceğini düşünüyorlar.

Her ne kadar popüler olsa da, bu tedavi yöntemleri bilimsel temelli olmadığından psikologlar tarafından fazla kullanılmıyor. Çoğunlukla terapi yöntemlerine yardımcı bir yöntem olarak kullanılıyor. Çünkü renklerin kişilerdeki izlerinin kültürden kültüre, kişiden kişiye değişebileceğinden bahsetmiştik. Ayrıca yapılan sınırlı araştırmalar da renklerin bu kadar abartılmasını şüpheye düşürüyor.

Bazı psikologlara göre bu durum bir plasebo etkisi bile olabilir. Mavi rengin sakinleştirdiğini biliyor olmak, kişiyi gerçekten sakinleştirmese bile buna inandığından sakin hissedebilir. Dolayısıyla bu konuyla ilgili çok daha fazla araştırmaya ihtiyaç olduğu kesin.

Herkesin içinde bulunduğunda kendisini iyi hissettiği bazı renkler vardır ve bu renkler kişiden kişiye göre değişir. Bu yüzden her rengin sizde bir etki vermesini beklemek doğru olmayabilir. Yani psikolojik olgular kişiden kişiye göre değişir ve genellemek doğru değildir.

Fakat yukarıda bahsedilen tüm bilgiler yapılan araştırmalarda kişilerde benzer etkiler yarattığından bu etkilerden faydalanılabilir. Ayrıca bir rengin bile onlarca tonunun olduğunu ve bu tonların bile farklı etkiler verebileceğini unutmamak gerekir. Yani yeşil huzur veriyor diye yeşilin bütün tonlarından huzur vermesini beklemek de doğru bir yaklaşım olmayabilir.

Kaynakça

Husaina, N., Srivastava, D. K., & Trak, T. H. (2018). Healing and therapy with colors. Indian Journal of Scientific Research, 9(1), 31-33.

Sembian, N., & Aathi, M. K. (2015). Chromo therapy: healing power of colors. i-Manager’s Journal on Nursing, 5(4), 6.

Wikipedia contributors. (2005, May 13). Renk. Vikipedi. Retrieved September 9, 2022, from https://tr.wikipedia.org/wiki/Renk#Renklerin_alg%C4%B1ya_etkisi

Wikipedia contributors. (2021, June 2). Renk teorisi. Vikipedi. Retrieved September 9, 2022, from https://tr.wikipedia.org/wiki/Renk_teorisi