Bilim Kurgu Kitapları- I

Bilim kurgu kitapları üzerine derlediğimiz liste sizlerle… Bilim kurgu, spekülatif türlerin içinde bilimsel dayanağı olan ve nedensellikten en sıkı sıkıya beslenen bir türdür. Nitekim ülkemizde gelişmekte olan bu türün dünya çapındaki tarihi ve gidişatı daha köklü ve ihtişamlıdır.

Bilim kurgu kitapları üzerine derlediğimiz listeden ve yerli bilim kurgunun ülkemizdeki seyrinden önce yabancı bilim kurgunun temellerine inelim. Sonrasında kısa ama devamı gelecek bir liste ile yabancı bilim kurgu öykü kitaplarına göz atalım. Bol bol yazar, kitap ve tema listeleriyle bezeli yazımız sizlerle.

Yabancı Bilim Kurgunun Tarihi

Yurtdışında süregelen bilim kurgu furyası, ülkemizden daha eski ve köklü bir zamanı temsil eder. Bu sayede yüzyıla yayılmış bu süreçte bazı mihenk taşları bilim kurgu edebiyatına yön verir. Bu taşları bilmek, bilim kurgu öykülerinin şekillendiği temellerin izleğini oluşturur. Bu bağlamda yabancı edebiyatta bilim kurgunun izlerini sürelim. Sonrasında ülkemizde öne çıkan bazı öykü kitaplarına göz gezdirelim:

Yabancı Bilim Kurgu Edebiyatı Mihenk Taşları

M.Ö. 170- Samsatlı Lukianos- Lucian

Ay’a gitme hayalini konu ettiği “True History” eserinde Ay’a gidilir, yerlilerle karşılaşılır. Sonrasında Güneşliler ile savaşılır ve geri dönülür.

1516-Ütopya

Thomas More ‘un kaleme aldığı “Ütopya” isimli eserde her ne kadar sistem eleştirisi hakim olsa da kurgudaki bilimkurgu temaları dönemi için öne çıkan eserler arasındadır.

1623- Güneş Ülkesi

Tommaso Campanella’nın kaleme aldığı bu eser, farklı teknolojilere sahip toplum önermeleri içerir.

1627- Yeni Atlantis

Francis Bacon’un yazdığı eserde buhar makinelerinden buharlı gemilere dek bazı icatlara rastlamak mümkündür.

1634- Düş

Johannes Kepler’in kaleme aldığı eserde Ay’a yolculuk anlatılır.

1650-1662- Başka bir Dünya ve ya Ay’ın devletleri…, Güneş ‘in İmparatorları…

Yeni buluşların anlatıldığı eserde gene Ay’a seyahat konusu işlenir.

1726- Gulliver’in Gezileri

Jonathan Swift’in kaleme aldığı romanda bahsi geçen yer Miyazaki‘nin Laputa isimli gökadasından esinlenilmiştir.

1817- Frankenstein

Bilim kurguya kadın eli değer ve tarihte derin bir iz kalır. Sonunda kadınsız bir doğuma şahit olduğumuz romanda dönemin bilimi ve Mary Shelley’in yaratıcı dokunuşları yer alır.

1864- Dünya’nın merkezine Yolculuk

1865- Dünya’dan Ay’a

1869-Denizler Altında Yirmi Bin Fersah

1869- Ay Çevresinde

Jules Verne’nin eserleri dönemi için çok önemli bir yere sahiptir. Nitekim Ay ve deniz altında yapılan yolculuklarda yepyeni icatlardan bahsedilir.

1886- Dr. Jekyll ve Mr. Hyde

Robert Louis Stevenson yazmıştır. Bir bilim adamının kullandığı ilaç yüzünden yaşadığı kişilik savaşını konu alır.

1895- Zaman Makinesi

H.G. Wells’in efsanevi eseri, tarihte ilk kez zaman makinesinden bahsetmesiyle sonuçta bir ilktir.

1907- Demir Ökçe

Jack London’un sistem eleştirisinin de ele aldığı roman da bilimkurgu teması olarak distopyayı işler.

1911- Ralph 124 C 41+

Modern bilim kurgu deyince akla gelen ilk isim olan Hugo Gernsback, yeni icatlar ve toplumları kaleme alır.

1921- Robotlar

Karel Capek, makine adamlar yani robotlardan bahsettiği tiyatro oyunu R.U.R.-Rossum’s Universal Robots’ u atlamamak gerekir.

1926- Amazing Stories

Hugo Gernsbeck’in kurduğu dergi, bilim kurgu öyküleri bazında geniş bir pazar yarattı ve sonuçta türün yayılımını tetikledi.

1930- Astounding Stories

John Wood Chambell ise bu hazır okuyucu kitlesine kondu. Sonrasında muhteşemi sıradan gösteren editör fizik kurallarına bağlı kalmayı şart koşunca bilimkurgu teknikleri ortaya çıkmaya başladı.

1932- Cesur Yeni Dünya

Huxley tarihe geçeceğini tahmin ediyor muydu acaba?

1938- Dünyalar Savaşı

Orson Welles yazdığı radyo tiyatrosu ile yürekleri ağza getirmesinin üzerinde yıllar geçti. Nitekim yayını gerçek haber sanıp galeyana gelen halk sokaklara döküldü.

1942- Vakıf

Isaac Asimov seriyi kaleme almaya başladığında çok gençti. Nitekim 1993 senesine dek serinin yazımı sürdü. Oysa seri sadece 8 öyküyle bu maceraya başlamıştı.

1953- Fahrenheit 451

Ray Bradbury’ın tarihe geçen romanı distopik bir evren sunar.

1959- Starship Troopers

Askeri bilim kurguya örnek oldu.

1962- Boğulan Dünya

J.G. Ballard’ın eseri ekolojik bilim kurguya örnekti.

1965- Dune

Frank Herbert ile ekolojik bilim kurgu devri başlayacaktı.

1968- Androidler Elektrikli Koyun Düşler mi?

Philiph Dick’in bu romanı, sonrasında Blade Runner ismiyle filmleştirildi.

1969- Karanlığın Sol Eli

Ursula Le Guin ile feminist bilim kurgu türü şahlandı.

1975- The Female Man

Joanna Russ, 1960’ların hareketlerinden etkilenerek feminist bilim kurgu türünde eser verdi.

1979-Otostopçunun Galaksi Rehberi 

Douglas Adams kozmokomik bilim kurgu romanında güldürürken düşündürdü.

1985- Neuromancer

William Gibson bu sayede Matrix’e esin kaynağı olacaktı.

1985- Damızlık Kızın Hikayesi

Margaret Etwood feminist bilimkurgunun güzel örneklerinden birini edebiyata kazandırdı.

1993- Kızıl Mars

Kim Stanley Robinson, yazdığı Mars üçlemesiyle Dünya dışı göçü gündeme getirdi.

Bu tarihçeden sonra son zamanlar öne çıkan yabancı bilimkurgu romanlarını değil öyküleri ele alacağız. Uzun süreye yayılan bilimkurgu gelişimini izini sürdükten sonra hangi temalarla öyküler ele alınıyor, ona bakalım. Bunun için birkaç örnek kitap verelim.

Bilimkurgunun Temaları

Bilim kurgu temaları yıllar içinde değişecek ve gelişim gösterecektir. Nitekim bu temalara yön veren etkenler toplumsal ve teknolojik gelişmelerdir. Son olarak bu temaları şu şekilde gruplayabiliriz.

• Yıldızlara Yolculuk
• Zaman ve Boyutlar
• Robotlar ve Androidler
• Toplumsal Sorunlar
• Bilgisayaralar
• Tarih
• Dünyanın Sonu
• Telepati ve Duyular Ötesi olarak sayılırken yeni dönem temalara göz atacak olursak:

• Görünmezlik
• Kayıp Irklar
• Madde Transferi
• Mutasyon
• Nükleer Güç
• Yeraltı Dünyaları
• Süper İnsanlar
• Uzun Süren Uyku
• Denizaltı Dünyası
• İklim Kontrolü
• Zaman Makinesi
• Uzaylılar
• Alternatif Dünyalar
• Geleceğin Şehirleri
• Yapay Zeka
• Dünyanın Sonu
• Duyu Ötesi
• Dördüncü Boyut
• Ölümsüzlük
• Klonlama
• Mikroskobik Dünya

Şimdi yeni dönem yabancı bilim kurgu kitapları üzerine derlediğimiz listeye göz atalım. Sonrasında bilim kurgu kitaplarının temaları gözden geçirelim ve konu zenginliğine varalım.

Yabancı Bilim Kurgu Öykü Kitapları

Yüzyılın En İyi Bilim Kurgu Öyküleri

Orson Scott Card kendine göre en iyi bilim kurgu öykülerini bir kitapta topluyor ve hacimce oldukça yer kaplayan bu kitabı bize hediye ediyor. Sonuçta adının hakkını veriyor kitap. Nitekim dev isimlere ve şahane öykülere kapaklık ediyor.

İthaki Yayınları’nın bilim kurgu serisinin 30. kitabı olan eser aslında bir çeviri projesi. Yayınevinin bu jestini not ediyor ve kitabın içine dönüyoruz: 27 adet öykü var kitapta oysa az basıldığı için ulaşılabilirlik sıkıntısı mevcut.

Kitap, akımlara göre ayrılmış 3 bölümden oluşuyor:

• Altın Çağ (…-1960)
• Yeni Dalga (1960-1970)
• Medya Jenerasyonu (1980-1990)

Yazarlar ise şu şekilde:

Altın Çağ

• Poul Anderson – Bana Joe Deyin
• Robert A. Heinlein – Siz Zombiler…
• Lloyd Biggle, Jr. – Ezgibent
• Theodore Sturgeon – Yalnızlığın Uçan Dairesi
• Isaac Asimov – Robot Rüyaları
• Edmond Hamilton – Ters Evrim
• Arthur C. Clarke – Tanrının Dokuz Milyar Adı
• James Blish – Sanat Eseri
• Ray Bradbury – Karaydı Tenleri ve Altın Rengiydi Gözleri

Yeni Dalga

• Harlan Ellison – “Tövbe Et, Harlequin!” Dedi Tiktakbey
• R.A. Lafferty – Eurema’nın Varisi
• Robert Silverberg – Gezginler
• Frederik Pohl – Dünyanın Altındaki Tünel
• Brian W. Aldiss – Bir İnsanın Yerini Kim Alabilir ki?
• Ursula K. Le Guin – Omelas’ı Terk Edenler
• Larry Niven – Gelgeç Ay

Medya Jenerasyonu

• George R.R. Martin – Çölkralları
• Harry Turtledove – Gidilmeyen Yol
• William Gibson ve Michael Swanwick – İt Dalaşı
• Karen Joy Fowler – Görünen Yüz
• J. Cherryh – Çömlekler
• John Crowley – Kar
• James Patrick Kelly – Sıçan
• Terry Bisson – Ateşi Keşfeden Ayılar
• John Kessel – Temiz Bir Kaçış
• Lisa Goldstein – Turistler
• George Alec Effinger – Bir

Bu bağlamda Asimov, Dick, Clarke ve Guin gibi isimlerin öykülerine ulaşmak paha biçilmez. Bu arada Taht Oyunları yazarı George Martin’in öyküsü, kitapta beni en çok yakalayan öykü olmuştur.

Klasik Bilimkurgu Öyküleri

Her biri 1800’lü yıllarda yaşamış yazarlardan bir öykü derlemesi sunan kitaptan o dönemin bilim kurgu seyrini izlemek mümkün. Bu sefer 6 yazarın 7 öyküsüne ulaştığımız eser kolay okunabilir ve oldukça sürükleyici. Nitekim öne çıkan fikirler Viktoryen dönemi etkileri taşısa da öykülerdeki novumlar çağının hayal gücünü aşan, orijinal fikirler. Kitabın içeriği şu şekilde:

1. Fitz-James O’Brien – Elmas Mercek
2. Edward Page Mitchell – Gövdesi Olmayan Adam / Geri Giden Saat
3. Frank R. Stockton – Negatif Yerçekimi Hikâyesi
4. Edward Bellamy – Hikâyem Size
5. H. G. Wells – Yeni Hızlandırıcı
6. Abraham Merritt – Çukur Halkı

Sonuçta bilim kurgu severlerin merceğindeki isimlere ve yazarların öykülerine ulaşmak güzel bir şans.

Kronik Argonautlar – Karıncalar İmparatorluğu

H.G. Wells’in üç adet öyküsüne yer veren kitap gene Laputa Yayıncılıktan bize ulaşıyor. Yazarın üç adet öyküleri şu şekilde:

• Kronik Argonautlar: Dünya dışından gelen bir türün insanla temasını konu alıyor. Nitekim bu temas bir yere varmıyor.
• Karıncalar İmparatorluğu: Gittikçe zeki hale gelen karıncaların Dünyayı tehdit etmesi meselesi işleniyor. Sonuçta bir tür güçlüyse hayatta kalır.
• Derinde: Deniz altında başka bir uygarlık keşfediliyor. Oysa derin sular hep gizem barındırmıştır.

Kitabın detaylı incelemesine yazar hakkında yazdığım önceki yazımdan ulaşabilirsiniz.

Bilim Kurgu Öyküleri 1

Bilim kurgu kitapları üzerine derlediğimiz listenin sonunda, Laputa Yayıncılık’tan 2020’de çıkan kitapta altı yazarın daha önce büyük ihtimalle okumadığınız dokuz öyküsüne denk geliyorsunuz. Kübra Kanasçinay ve Yetkin Koç’un çevirisini yaptığı kitabın düzenlemesi ise Doğan Hezer’e ait.

Bu sayede Laputa Kitap, ünlü isimlerin kenarda kalmış öykülerine dokunuyor. Sonrasında dilimize kazandırdıkları her öykü, yabancı bilim kurgu ile kurduğumuz bağı güçlendiriyor. Öyküler ve yazarlar şu şekilde:

• Jack London- Dünya Gençken/ Ender Parça-
• Anonim- Grimwell Üretim Makinesi
• Anonim- Canavar Madeni
• A. Merritt- Son Şair ve Robotlar
• Aleksandr Bogdanov- Ölümsüzlük Günü
• H.G. Wells- Kristal yumurta
• Stanley G. Weinbaum- Pygmalion’ın Gözlüğü
• Francis Stevens- Dost Adası

Siz bilim kurgu okumayı seviyor musunuz? Oysa romanlar çok uzun ve anlaşılmaz diyorsanız öykülere göz atmanızı öneririm. Bu öykülerin dilimize çevrilmiş olması, okuyucu ve yazarlar için hazine değerinde çünkü temaları bilsek de pratikte novum uygulamaları ancak okuyarak ulaşacağımız bir konu.

Sonuçta bildiklerimizi gözden geçirmek, alışılmadık okumalar yapmak ve çağımızın ilerisine uzanmak için bir çıkış yolu olarak bilimkurgu var. Çevirisi yapıldıkça zenginleşen bilimkurgu öykü kitapları için sitemizi takipte kalmanızı öneririz.