Gece Kuşları: Karanlığın Tuvaldeki Aydınlığı
Gece Kuşları (Nigthawks), Amerikalı ressam Edward Hopper’ın gizemli eseri. Eser hakkında detaylı bir inceleme sizleri bekliyor.
Hopper, Gece Kuşları‘nı 1942’de Pearl Harbor saldırısından hemen sonra resmetti. Onun sinema ve edebiyat dünyasına da oldukça ilgi gören eseri birçok şey anlatmakta bizlere. Sanatçının kendisi ise eserini “bilinçsizce, muhtemelen büyük bir şehrin yalnızlığını resmediyordum,” sözleriyle ifade etmekte.
Tabloya yakından baktığımızda; gece vakti açık olan bir lokantada, üç müşteri bir garsonun karşısındaki tezgahta oturduğunu görüyoruz. Bu kişilerden her biri, bir düşüncede kaybolmuş ve birbirinden ayrılmış gibi görünür. Ancak kompozisyon sıkı bir şekilde organize edilmiştir. Ayrıntılardan da uzaktır: Restorana giriş yoktur, sokaklarda hareket yoktur.
Hopper, uyumlu geometrik formlar ve lokantanın elektrik aydınlatmasının parıltısıyla sakin, güzel ama gizemli bir sahne yaratmıştır. Hopper’ın New York’taki Greenwich Bulvarı’nda gördüğü bir restorandan esinlenmesine rağmen, resim gerçek bir yerin gerçekçi bir transkripsiyonu değil. Sakinlikle resmedilen bu figürler, ilişkileri ve bu hayali dünya, biz izleyicilerde merak uyandırıyor. Gelin, esere ve sanatçıya yakından bakarak Hopper’ın bize neler anlatmak istediğini beraber inceleyelim.
Edward Hopper Kimdir?
Morning Sun,1954 – Otomat, 1927
Edward Hopper, 1882’de New York’ta orta sınıf bir ailede dünyaya gelmiştir. Ebeveynleri Edward ve ablası Marion sayesinde sanatla erken yaşta tanışmıştır Hopper. Onun ailesiyle beraber sık sık tiyatro, konser vb. kültürel etkinliklere katıldığı bilinmekte.
Arşivlerde yer alan bilgiler Hopper’ın özellikle sinemaya gitmekten hoşlandığını göstermekte. İlk belgelenmiş ziyareti ise 1909 yılında gerçekleştirdiği Paris ziyareti. Bir açıklamasında, resim yapma havasında olmadığında sık sık sinemaya gittiğini belirtmiştir sanatçı.
Öte yandan, Hopper için üretmek bir yaşam tarzıydı adeta. Savaş yıllarında dahi üretken olmaktan vazgeçmedi. Pearl Harbor saldırısının ardından Gece Kuşları‘nı resmetmesi bunun somut bir örneği. Hopper bu olayın ardından potansiyel tehditlerden etkilenmedi. Sık sık boyanacak bir konuya karar vermekte zorlanıyordu zorlanmasına. Ancak tam da bu dönemde en iyi bilinen tablosu Gece Kuşları üzerinde çalıştı.
1950’ler ve 1960’ların başlarında Hopper; Soyut Dışavurumculuk, Pop ve Minimalizmin New York sanat sahnesine gelişine rağmen, beğeni ve başarı görmeye devam etti. Konularının evrensel çekiciliği, hevesli bir izleyici bulmaya devam etti.
Gece Kuşları Bize Ne Anlatıyor?
Hopper, Gece Kuşları’nda Amerikan tarzı ufak bir restoranda gece geç saatlerde oturan insanları resmetmişti. Bu tablo, Hopper’ın en ünlü çalışması olarak bilinir. Aynı zamanda Amerikan Sanatının en bilinen eserlerindendir de. Yukarıda da belirttiğim gibi, sanatçı Gece Kuşları‘na Pearl Harbor saldırısından hemen sonra başlamıştır. Bu olay sonrasında ülkeyi karanlık ve kasvetli bir hava esir almıştı. Bu duygusal yoğunluğu Hopper, Gece Kuşları resmine üstün bir sadelikle yansıtmayı başardı.
Resme dikkatle bakacak olursak, restoranın bulunduğu sokak tamamen boştur ve restoranda bulunan müşteriler ne birbirine bakar ne de birbiriyle konuşur. Üç müşteri de kendi dünyasında kaybolmuş gibidir. Bu üç müşteriden ikisi birlikte oturmaktadır. Birlikte oturan müşterilerden biri hüzünlü görünmektedir. Ayrıca bakışları bulanık resmedilmiştir. Hemen yanında oturan kadının elinde ise bir kağıt parçası görürüz. Kadın elindeki kağıt parçasına öylesine dalmıştır ki, büyüyen gözbebeklerinden bunu kolayca fark edebiliriz. Birlikte oturan çiftin burunlarının gagayı andırması da resmin ismine adeta bir gönderme gibi.
Yalnız oturan müşterinin ise arkası dönüktür. Yüz ifadesini göremesek de başını hafif eğişinden gözlerini bardağa hizaladığını fark ederiz.
Bu müşteri de diğer çift gibi bir nesneye dalgınca odaklanmış gibidir. Restoranda ki üç müşterinin dışında bir de çalışan tek bir garson görürüz. O işiyle ilgileniyormuş gibi görünür fakat bir yandan endişeli bakışlarla dışarıya bakmaktadır. Garsonun bakışlarındaki netlik dikkat çekicidir. Bizi istemsiz bir şekilde restoranın dışına bakmaya yönlendirir.
Restorana dışarıdan baktığımızda restoranın köşesi kavisli yapıdadır. Ayrıca, iki kenarı geniş kıvrımlı bir cam birleştirir. Müşterilerin kıyafetlerine bakıldığında ise havanın ılık olduğu düşünülür. Restoranın karşısındaki binanın ikinci katında açık pencereler görürüz. Restorandan gelen ışık sokağı kaplamaktadır ve binaya vuran ışık dikkati pencerelere çeker.
Hopper’ın birçok çalışmasında modern kent yaşamının boşluğu teması görülür. Gece Kuşları da bu özelliğiyle dikkat çeker. Arkası dönük oturan müşteri, yalnızlığıyla göze çarpar. Resme dikkatlice baktığımızda; garsonun bulunduğu bar tezgahının üçgen şeklinde olduğunu ve bu alandan çıkışın mümkün olmadığını görürüz. Üçgen alandaki çalışan bir nevi tuzağa düşmüş gibidir. Resmin kadrajında restoranın dışarıya açılan kapısı da yoktur. Bu da tuzağa düşme ya da hapsedilme fikrini destekleyen bir başka unsur.
Hopper, resimde böyle bir mesaj vermek istemediğini söylemiştir. Ancak aynı zamanda büyük bir şehrin yalnızlığını çizdiğini de eklemiştir. Restoranın tabelasında gördüğümüz yazı Phillies marka sigaranın reklam tabelasıdır.
Nighthawks Sonrası ve Etkileri
Hopper’ın Gece Kuşları çiziminden sonra birçok ressamın bu çalışmayı eserlerinde örnek aldığı görülmekte. İlk örneklerden biri George Segal’ın The Dinner‘ı. Segal’in bu çalışmasındaki heykellerinden birinin izleyiciye arkasının dönük olması ve çıkışı olmayan bardaki çalışan garsonun Hopper’ın Gece Kuşları‘nda betimlediği kişilerle benzerliği dikkat çekicidir.
Hopper’ın çalışmasına benzeyen bir başka örnek ise Roger Brown’ın Puerto Rican Wedding‘i. Tablodaki binaların hatları, sokağın karanlığı üzerine lambalardan binalara yansıyan keskin ışıklar bu benzerliği ortaya koyar. Ralph Goings ile Richard Estes de Hopper’ın Gece Kuşları‘ndan etkilenen diğer sanatçılardan.
1970’lerde ise resme direkt göndermeler içeren çeşitli sanat yapıtları ortaya çıktı. En ünlü örneklerden biri olan Gottfried Helwein’in Boulevard of Broken Dreams’i. Bu eserde Gece Kuşları‘ndaki üç müşteri, Amerikan pop kültürünün üç ünlü siması olarak resmedilmekte. Çift olarak oturan müşterilerin yerinde Humphrey Bogart ve Marilyn Monroe’a yer alıyor. Yalnızlığıyla öne çıkan müşteri James Dean, garsonun yerinde ise Elvis Presley var.
Gece Kuşları’na gönderme yapan diğer iki eser ise Mark Kostabi’nin Greenwich Avenue ve Red Grooms’un Nighthawks Revisited adlı eserleri.
Sinema ve Edebiyatta Gece Kuşları
Görmek
Yazının girişinde Hopper’ın bir sinemasever olduğundan söz etmiştik. Belki de bu nedenle eleştirmenler, Hopper’ın resimleri ile film sahneleri arasında pek çok benzerlik bulurlar. Yalnızca bu değil tabii. Hopper’ın kara filmlerin oluşmasında da etkisinin olduğu iddia edilmekte.
Onun eserinin sinemaya yansımasına örnek teşkil eden filmler arasında Scarface ve Little Caesar yer alır. Diğer bir örnek ise Wim Wenders’in 1997’de yönettiği The end of Violance. Filmde Gece Kuşları‘nın canlandırıldığı bir sahneyle karşılaşırız.
Wenders, bir konuşmasında Hopper’ın resimlerinin yönetmenler için çekici olduğunu çünkü kameranın nerede olduğunun her zaman söyleyebileceğine değinmişti. Hard Candy isimli sinema filminde de Gece Kuşu‘ndan esinlenmelere rastlamak mümkün. Filmde, Hayley ve Jeff karakterlerinin buluştuğu restoranın ismi Nighthawks. İlerleyen sahnede ise Jeff, Hayley’e üzerinde orijinal resmin olduğu bir t-shirt alır.
Bir başka örnekte ise, gerçeküstücü film yönetmeni Dario Argento’nun 1976 yapımı filmi Deep Red. Blade Runner’ın yönetmeni Ridley Scott ise filmi ve tablo arasındaki ilişkiyi şöyle ifade eder:
“Filme, resmin havasını ve görüntüsünü verebilmek için yapım ekibine sürekli resmin bir kopyasını gösteriyordum.”
Okumak
Merak edilen bir diğer konu, resimde görülen üç müşterinin o restoranda nasıl denk geldiği ve restorandan çıktıktan sonra ne yaptıkları. Pek çok yazar, eserlerinde bu konuya değinerek restorandan sonrası ile ilgili hikâyeler yazar.
Örneğin, Wolf Wondratschek’in Nighthawks: After Edward Hopper’s Painting (Gece Kuşları: Edward Hopper’ın resminden sonra) isimli şiiri. Şair, yan yana oturan kadın ve adamı araları açık bir çift olarak hayal eder: “Sanıyorum kadın erkeğe bir mektup yazdı/ Söylediği şey artık ondan gelen mektupları iki kere okuyan/o erkek olmadığı idi”…
Joyce Carol Oates ise resimdeki her bir karakterin iç konuşmalarını şiiri Edward Hopper’s Nighthawks, 1942‘de (Edward Hopper’ın Gece Kuşları, 1942) yazar. Der Spiegel dergisinin özel sayılarından birinde ise resimle ilgili beş farklı senaryo yer alır. Bu senaryolardan biri yazar Christof Schlingensief’e ait. Schlingensief, sahneyi bir testere katliamına dönüştürmüştü. Erik Jendresen de bu resimden esinlenerek kısa bir hikâye yazar.
Popüler Kültürde Gece Kuşları
Gece Kuşları popüler kültürde sözü edilen, göndermeler yapılan ve parodilere de konu olan bir resim. Farklı uyarlamaları sık sık posterlerde, t-shirtlerin üstünde, posta kartlarında, reklamlarda ve çizgi romanlarda yer aldı.
Genellikle, Nighthawks taklitlerinde, restoran ve çevresi aynen çizilir. Restoran çalışanı ve müşteriler ise farklı karakterlerle değiştirilir. Bu karakterlere örnek olarak şunlar verilebilir: Hayvanlar, Noel Baba, Snoopy ya da Tenten’in kahramanları. Helnwein’ın Boulevard of Broken Dreams‘i bu taklitlerin en ünlülerinden biri.
Öte yandan, Gece Kuşları‘nın etkilerini birçok televizyon dizisinde de görmemiz mümkün. That ’70s Show, Dead Like Me ve The Simpsons resmin skecini yapan programlardan sadece bazıları. Aynı zamanda resim; Batman, Human Torch, Spider Jerusalem, X-Factor ve The Trick gibi çizgi romanlarda da canlandırıldı.
En ünlü ve en dikkat çekici uyarlamalardan biriyse, son dönemlerde ismini sıkça duyduğumuz graffiti sanatçısı Banksy’nin Nighthawks uyarlaması. Banksy’nin eserinde üzerinde İngiltere bayrağı deseni olan bir boxer’dan başka bir şey olmayan, şişman bir adam restoranın dışında durmakta. Kızgın görünen adamın iki yanında plastik sandalyeler vardır ve restoranın camında çatlaklar oluşmuştur. Bu görüntüden, bir süre önce adamın sandalyelerle restorana saldırdığı izlenimi verir. İçeridekiler sakin bir şekilde şişman adama bakmaktadırlar. Klasik Banksy eserlerine benzemeyen bu resim, yine de onu anımsatan bir muzipliğe sahip.
Gece Kuşları’nı Dinlemek
Gece Kuşları sinemayı, edebiyatı, popüler kültürü etkile kalmamıştır. Aynı zamanda müzik dünyasında da yer bulmuştur kendine. Örneğin, Amerikalı şarkıcı, besteci ve oyuncu Tom Waits’in 1975 yılında çıkan albümü Nighthawks at the Diner. Sanatçının bu albümünde Gece Kuşları’ndan esinlenilmiş bolca söz yer alır. Göze çarpan başka bir detay ise albümün kapağında Tom Waits’in bir restorandaki fotoğrafını görürüz:
KAYNAKÇA
Farthing, Stephen (2012). Sanatın Tüm Tarihi. Hayalperest Yayınevi. s. 368
https://tr.wikipedia.org/wiki/Vikipedi:Seçkin_resimler/Sanat_eserleri
https://www.artic.edu/artworks/111628/nighthawks
https://artsandculture.google.com
https://www.khanacademy.org/humanities/art-1010/american-art-to-wwii/social- realism/a/hopper-nighthawks